Het Rouwpaspoort reist een heel schoolleven met een kind mee. Soms zijn er periodes die extra mogelijkheden geven om in te haken op specifieke elementen van het Rouwpaspoort. De kalendermomenten van de decemberperiode geven genoeg inhaakmomenten om mooie linkjes te kunnen leggen met het Rouwpaspoort. Van een aantal elementen uit het Rouwpaspoort geef ik aan hoe je dit extra kunt verankeren in het Rouwpaspoort in deze periode vol kalendermomenten. Ook kunnen er periodes in een jaar zijn dat een kind meer herkenning wil geven aan het verlies. Deze blog geeft richting en inspiratie om hier deze periode extra erkenning aan te geven. Ik beschrijf per element hoe je hier op in kunt haken de komende periode.

Rouw: ik kerst-mis je

Het element rouw geeft een uitleg over wat rouw kan zijn. In het Rouwpaspoort benadruk ik het unieke en persoonlijke element. Eventueel kun je met een kind, of in contact met de hele klas, dit element uitlichten in het kader van de feestperiode die eraan komt. Benadruk dan bijvoorbeeld het werkwoord kerst-missen. Ook kun je benadrukken dat plezier en verdriet naast elkaar kunnen en mogen bestaan. Op deze manier maak je het woord rouw bespreekbaar en kunnen kinderen meer leren over allerlei gevoelens, gedragingen en herinneringen die bij rouw kunnen horen. Een fijne Gouden levensles die je hier in de kerstperiode aan kunt koppelen is het maken van ‘Ik kerst-mis je’ kaarten.

‘Iemand kerst-missen gaat over missen in een extra dimensie. Juist in deze periode draait het om samenzijn. En dan kan de leegte van een dierbare missen of een situatie die voor altijd anders is, extra worden gevoeld.’

Kalender: welke dagen zijn in deze periode bijzonder?

Is er een speciale feestdag voor het kind? Misschien is in het leven van een kind een bepaalde feestdag extra belangrijk. Ook kan het zijn dat de feestdagen door een ingrijpende gebeurtenis nu anders wordt gevierd. Kinderen kunnen deze speciale dag op de kalender aangeven en er een symbool bij plakken/tekenen die voor het kind belangrijk is. Denk aan glitterstickertje, een symbool getekend met een mooie kleur pen.

Vragen: de feestmaand kan het stellen van levensvragen activeren

De feestmaand kan soms magisch denken en het stellen van levensvragen activeren. Zeker het verhaal van Sinterklaas kan dit soort vragen versterken. Magisch denken hoort bij de kleuterleeftijd en ook kinderen en groep 3 en 4 kunnen op een bepaalde manier nog magische oplossingen bedenken voor de dilemma’s in hun hoofd. Het element ‘vragen’ kan in deze periode van extra betekenis zijn, zodat kinderen de vraag die ze hebben (bijvoorbeeld aan Sinterklaas wanneer ze hier nog in geloven) neer kunnen zetten. Een antwoord is niet altijd mogelijk, maar dat hun vraag ruimte kan krijgen, is minstens zo belangrijk.

Gedachten: een helpende-feestdagen-gedachte

Gekoppeld aan feestdagen vroeger, een veranderde beleving of het extra voelen van gemis tijdens de feestdagen: kan het fijn zijn om samen stil te staan bij gedachten van het kind. Welke gevoelens horen hierbij? Zit er een verschil tussen gevoelens thuis en school? Het kind kan een helpende-feestdagen-gedachte bedenken. Help een kind eventueel op weg met het formuleren van een ik-zin.

• Ik mag je missen.
• Ik kan plezier hebben én verdrietig zijn.
• Ik denk deze dagen een beetje extra aan je.
• Ik noem jouw naam in de klas.

Troostberichtjes: een extra troostberichtje van de leerkracht

Wanneer je het kind goed volgt en je merkt dat een kind meer (h)erkenning wil geven aan het verlies, dan kun je in deze periode een extra troostberichtje in het Rouwpaspoort schrijven. Door er een mooie sticker of herkenbaar symbool van deze periode bij te plakken, wordt het troostberichtje extra gericht. Schrijf er ook de datum bij. Dit kan van extra waarde zijn wanneer een kind later terugleest in het Rouwpaspoort.

Herinneren: schrijf een herinnering met goud op één van de briefjes

Deze periode leent zich er extra voor om met de kinderen te herinneren en te herdenken. Werkwoorden die mooi zin voor kinderen om mee te nemen in hun leven. De ruimte ervaren dat herinneringen gedeeld mogen worden is van een grotere waarde dan we soms misschien denken. Wanneer je met de hele klas werkt rondom herinneringen (bijvoorbeeld met de Gouden Levensles Sint) is dit een mooie link naar het Rouwpaspoort. Laat eventueel een extra speciale herinneringen met gouden pen in het Rouwpaspoort schrijven. Versieren met stickertjes en symbolen werkt ook vaak goed en maakt het extra speciaal.

‘De herinnering is mijn glinstering

en zal voor mij zorgen

vroeger, vandaag en morgen‘

Dit helpt mij tijdens de feestdagenperiode

Mogelijk heeft een kind al eerder nagedacht over wat kan helpen op moeilijke momenten. Wat geeft ontspanning en rust? Wat is voor een kind fijn om te doen? Nu kan een kind kijken wat in deze periode op school fijn zou zijn? Loop samen nog eens de lijst door met de verschillende dingen om te doen wanneer je je niet zo prettig voelt. Wat kan in deze periode extra fijn zijn? Laat deze eventueel met een glimmend stickertje of een kleine stempeltje benadrukken. Ook kun je er als leerkracht drie uitkiezen die je een beetje verder uitwerkt of startklaar maakt voor het individuele kind en ook zeker voor de hele groep. Ik licht er een paar uit waar je mogelijk een extra verdieping aan kunt geven in deze periode.

1. Een kopje thee drinken. Een warme drank drinken benadrukt gezelligheid en verbinding. Wil je dit extra benadrukken? Dan is het boek ‘Warme melk met honing’ een fijne aanvulling. En hoe mooi om dit met de hele klas te doen, wanneer een kind dit in het Rouwpaspoort heeft aangegeven. Connectie!
2. Gebruik maken van helende zinnen/affirmaties. Denk bijvoorbeeld aan de volgende zinnen die extra passen in deze tijd. Ik denk een beetje extra aan je, ik mag je missen, ik mag plezier hebben en verdriet voelen.
3. Koken en bakken. Symbolische ingrediënten toevoegen. Wanneer je met de klas of in kleine groepjes iets gaat bakken in deze periode, kan het mooi zijn om tijdens het maakproces symbolische ingrediënten toe te voegen. Je kunt met kinderen brainstormen over welke speciale ingrediënten ze willen toevoegen. Welke symbolische ingrediënten zou jij toe willen voegen? Denk aan kracht, liefde, troost. Aan wie wil je deze speciale herinnerkoekjes geven? Hoe ga je het recept met symbolische ingrediënten bewaren? Schrijf het recept mooi uit en bewaar het achter in het Rouwpaspoort.

Dankbaar: Maak een dankbaarheidslijstje.

Naast alle aandacht voor verlanglijstjes kan dit een heerlijke activiteit zijn. Een positieve emotie die ook van groot belang is bij rouw. Bewust de aandacht richten op iets waar  je een positief gevoel van krijgt, kan een grote ondersteuning zijn in het stimuleren van veerkracht.

Tips: speciale tips voor de omgeving tijdens de decembermaand

Het onderdeel ‘tips’ geeft kinderen de ruimte om tips op te schrijven voor de omgeving. Wanneer het voor een kind fijn lijkt om deze tips toe te spitsen op deze feestperiode, denk dan samen na over wat het kind wel en juist niet fijn vindt. Deze informatie kan ook mooi worden doorgegeven aan de volgende leerkracht. Deze kan dan kort met het kind bespreken of de tips nog hetzelfde zijn of dat het in dat schooljaar juist anders is.

Ik denk aan je: herinner-gedicht

Lees samen het Sinterklaas-herinneringen-gedicht en plak deze op de Ik denk aan je pagina’s (in de bijlage vind je een kleinere versie van het Sinterklaas-herinner-gedicht. Welke herinnering schrijf je erbij? Welke herinnering zou jij willen inpakken in een cadeautje? Ook de komende jaren kan dit gedicht voor een kind een ondersteuning zijn. Bij het gedicht maakte Karien van Lieverdeliefste Illustratie, een mooie illustratie.

Ritueel. Zijn er speciale rituelen die je in de klas hebt gedaan in deze feestmaand? Denk bijvoorbeeld aan een ‘kaarsje in de klas’. Maak hier dan een foto van en plak deze bij het element ritueel in het Rouwpaspoort. En welke rituelen zijn er thuis? Hiervan kan het kind een tekening maken of een foto van een gedenkplek in de klas laten zien. Dit biedt tevens een mooie starter voor een klassengesprek over verschillende rituelen tijdens de feestdagen. Kinderen leren hierdoor dat eenieder een eigen feest-geschiedenis heeft.