Wanneer een magisch verhaal dwars door de beleving en ervaring van een kind heen loopt, kan dit voor vragen zorgen waar je soms het liefst een hulplijn voor zou inschakelen. Zie deze blog als deze hulplijn, niet met kant-en-klare antwoorden, maar wel met een overdenking die hopelijk zorgt voor ruggensteun en herkenning voor levensvragen die kinderen kunnen stellen over de het leven én de dood tijdens de Sinterklaasperiode.

Magisch figuur

Regelmatig kan de Sinterklaastijd gezien vanuit een magisch figuur die mega-oud is en nooit doodgaat, een aanleiding zijn voor het stellen van levensvragen. Kinderen krijgen door de (school)jaren heen steeds meer begrip en denken dieper en anders over dingen na. Deze denkontwikkeling kan zorgen voor het stellen van levensvragen. Soms kan er geen eenduidig antwoord worden gegeven. Onthoud in ieder geval dat de ruimte voor vragen die gesteld mogen worden te allen tijden belangrijker is dan de antwoorden. En meer dan eens maken de vragen van kinderen er ons van bewust dat we niet overal een antwoord op hebben. Een simpele vraag terug: ‘Wat denk jij?’ zet een kind niet weg en geeft de luisteraar (meestal de volwassene) meer informatie om op in te haken. Zo vroeg mijn zoon eens: Hoe kan het dat Sinterklaas niet doodgaat, hij heeft toch dezelfde botten als wij?’

‘Hoe kan het dat Sinterklaas niet doodgaat, hij heeft toch dezelfde botten als wij?’

Biologisch doodsconcept

Deze uitspraak laat eigenlijk heel mooi zien dat een kind het biologische doodsconcept steeds meer aan het ontwikkelen is. Doodgaan wordt gelinkt aan lichamelijke processen. En in dit geval vergeleken met de oude botten van de Goedheiligman. Kinderen hebben verschillende onderdelen binnen die begripsontwikkeling omtrent de dood nog te ontwikkelen. Dit zijn sleutelbegrippen die rond de leeftijd van tien jaar volledig ontwikkeld zijn waardoor de dood kan worden gezien als een biologische gebeurtenis die onvermijdelijk gebeurt met alle levende wezens. Ook begrijpen kinderen rond deze leeftijd dat de dood wordt veroorzaakt door een onomkeerbare afbraak van het functioneren van het lichaam.

Uitzondering

De Sinterklaastijd kan deze ontwikkeling enigszins door de war gooien. Want hoe kan er maar voor één persoon een uitzondering zijn op ‘de dood’? Vertellen we kinderen niet vaak dat alleen in verhaaltjes en sprookjes mensen weer tot leven komen. In het echte leven proberen we zo eerlijk mogelijk te zijn. En aan de andere kant bieden ook een vorm van spel, fantasie en magisch en verbeelding een verrijking aan de opvoeding en ontwikkeling van kinderen. Ook het Sinterklaasverhaal kan op een fijne manier beleefd worden wanneer we ruimte geven aan deze vragen en niet al te stellig ‘onwaarheden’ verkondigen die de ‘eerlijke’ ontwikkeling over de dood enigszins lijken te dwarsbomen. Uitzoomen en inzetten op de grote waarden van het feest lijken hiervoor een sleutel.

De botten van Sinterklaas

Nog even terug naar de vraag van mijn zoon (toen zeven jaar) over de botten van Sinterklaas en hoe het toch kan dat hij zo oud is en niet doodgaat. In deze vraag zit het stoeien met een aantal sleutelbegrippen binnen die ontwikkeling van het doodsconcept. Kinderen leren over de onontkoombaarheid: alles wat leeft gaat ook een keer dood. Hoe kan het dat dit voor de Sint niet geldt? Ook ging het in de vraag van mijn zoon over het sleutelbegrip beëindiging: alle processen in een lichaam zullen op houden te functioneren waarna de dood volgt. Wanneer kinderen Sinterklaas in gedachten hebben, moet dit op den duur toch zeker ook aan de hand zijn wanneer je op een bepaalde leeftijd bent. Ook hoort hierbij het besef dat een lichaam na de dood geen voedsel meer nodig heeft, dat een lichaam niet meer kan voelen en niets meer kan zien. Daarachter ligt ook de ontwikkeling van het begrip causaliteit, het laatste sleutelbegrip dat van groot belang is binnen de begripsontwikkeling over de dood. Dit houdt in dat de dood uiteindelijk veroorzaakt wordt door afbraak van lichamelijke functies.

Wondervraag

‘Mag ik mijn vader terug’, dit was een aantal jaar geleden bij ons op school een vraag van een meisje aan Sinterklaas. Haar vader was een paar jaar eerder overleden. Dit was een wondervraag met een diepgewortelde wens. En te begrijpen ook deze vraag, want als in deze tijd van alles kan, waarom dit dan niet?  Wat staat er eigenlijk op een verlanglijstje van een kind in rouw? Een mooie om over na te denken. Sommige kinderen zullen het denken en voelen, andere kinderen geven er meer hekenbaarheid aan. Dit kan ook een belangrijke reden zijn om in deze periode extra aandacht te besteden aan Gouden levenslessen in de klas.

‘Sinterklaas, mag ik mijn vader terug?’

Overkoepelende thema’s

Deze blog schrijf ik niet om uiteen te zetten dat het Sinterklaasverhaal niet beleefd mag worden. Je kunt natuurlijk heel mooi inzetten op de overkoepelende elementen van het verhaal: samenzijn, geven en delen. Ook denk ik dat er manieren zijn om juist ook ruimte te geven aan de levensvragen van kinderen en erkenning te geven aan kinderen die iemand moeten missen. Bovendien hoeft het verhaal van Sinterklaas de begripsontwikkeling over de dood niet in de weg te zitten wanneer we de focus minder leggen op het feit dat hij nooit doodgaat. Je focust je eigenlijk meer op het grote plaatje vanuit mooie thema’s. Ik sluit af met een aantal tips. Hopelijk heb je er iets aan en mocht je aanvullingen of overdenkingen hebben die aansluiten bij dit onderwerp, laat het me zeker weten.

Tips voor in de klas

• Geef ook juist in deze periode ruimte aan herinneren en herdenken. Dit zorgt voor erkenning voor kinderen die verdriet voelen in deze periode. Op deze manier geef je kinderen de boodschap mee dat verdriet en plezier naast elkaar kunnen en mogen bestaan. Je kunt het webinar ‘Herinneren van herfst tot kerst’ aanschaffen via de webshop. Bovendien ontvang je een uitgebreide bundel met inspiratie voor Gouden levenslessen en samen-momenten. Denk aan chocoladelettersymboliek en herinneringen als cadeautjes.
• Probeer met de kinderen zoveel mogelijk bij het brede verhaal van Sinterklaas te blijven. Zoom niet teveel in op details die misschien lastiger zijn om te ‘verklaren’. Daarentegen richt je je meer op de overkoepelende thema’s.
• Lees in de periode na Sinterklaas ook eens een boek dat inzoomt op eerlijke informatie over de dood. Vaak zijn dit boeken die de cirkel van het leven benadrukken. Je kunt een aantal tips in de boekenlijst vinden via onderstaande link.
• Bekijk de mogelijkheden voor het Rouwpaspoort in deze periode. De decembertips voor het Rouwpaspoort lees je in deze blog.