Vogel is dood, Tiny Fisscher & Herma Starreveld

Het verhaal begint met een afbeelding. Pakkend, zoals het hele verhaal is. En dan is de eerste zin: ‘Vogel is dood’. Eerlijke taal en korte zinnen: precies wat jonge kinderen nodig hebben om meer te leren over de dood. En ook precies wat jij als leerkracht (of andere volwassene) nodig hebt om dit thema bij kinderen te introduceren en op een toegankelijke manier bespreekbaar te maken.  In deze blog geef ik een korte beschrijving van het boek en ik sluit af met een aantal tips voor in de klas.

Het verhaal

Het gesprek tussen de verschillende vogels neemt je mee door het verhaal en bespreekt op deze manier allerlei aspecten waar kinderen zich mee bezig kunnen houden rondom dit onderwerp. Jonge kinderen hebben moeite met het begrijpen van drie sleutelbegrippen rondom de dood. En dit verhaal speelt hier heel mooi op in.

• Het lichaam functioneert niet meer.
• De dood is onomkeerbaar: je kunt niet weer levend worden.  
• De dood is universeel: iedereen gaat dood.

Ruimte voor vragen

In het verhaal lees ik over de onderwerpen die regelmatig terugkomen in de vragen die ik kinderen hoor stellen over de dood. En tevens zijn dit de vragen waar ouders en leerkrachten soms niet direct een antwoord op hebben. Hoe fijn dat de kleurrijke vogels uit dit boek ons ondersteunen in al hun eerlijkheid.

Verschil met slapen

Veel mensen denken dat het verzachtend is om te spreken over ‘voor altijd slapen’ in plaats van dood. Echter het tegendeel is waar. Kinderen kunnen hier bang van worden. Daarom zo mooi dat de vogels dit bespreekbaar maken. ‘Het is anders dan slapen’.

Uniciteit

De vogels zien er allemaal anders uit: kleurrijk en geweldig vormgegeven voor Herma Starreveld. Gedurende het verhaal kom je er ook achter dat de vogels allemaal op eigen wijze omgaan met de dood van vogel. Ze zeggen en voelen verschillende dingen. Een geweldige boodschap natuurlijk voor kinderen: je doet het op je eigen manier en er is geen goed of fout.

Op school

De vogels brengen met dit verhaal op een toegankelijke en eerlijke wijze de dood als onderwerp in het leven van kinderen. Eerlijk en recht voor zijn raap. Een verhaal dat kinderen serieus neemt en niet om het onderwerp ‘dood’ heen draait. Daar houd ik van: want op deze manier hoort het erbij. Het is niet iets aparts maar juist een onderdeel van het leven. En als iemand er niet meer is, is deze altijd nog in je hoofd! De kracht van herinneren brengen de vogels ook mee.

Tips voor in de klas

• Dag vogel. De vogels nemen allemaal op hun eigen manier afscheid. Ze beginnen hun zin bijvoorbeeld met geachte, beste of dag. Wat zouden de kinderen zeggen tegen vogel?  
• Vogel is dood. Samen met de kinderen kun je goed naar de eerste plaat in het boek kijken. Wat zien ze? Hier kun je informatie vanuit de drie sleutelbegrippen aan toevoegen:  vogel beweegt niet en hij kan niks meer voelen want als je dood bent doet je lichaam het niet meer. Hij kan niet meer levend worden (dat kan alleen in sprookjes, filmpjes en verhalen). En als je dood bent, kun je niet meer levend worden. Alle vogels gaan een keer dood. Wellicht trekken de kinderen de parallel naar zichzelf of mensen in het algemeen.
• Een eigen vogel maken. De vogels in het boek lijken gemaakt van stukjes kranten en papier. Herma Starreveld omschrijft ze als collagevogels in het interview bij Carend. Deze vogels kunnen inspireren om kinderen met verschillende kleuren papier, ecoline en zwarte stift een eigen vogel te laten ontwerpen Zorg voor de verschillende materialen en laat de kinderen een eigen unieke vogel vormgeven. Hoe voelt de vogel zich? En wat wil deze zelf geknutselde vogel zeggen op het afscheid van vogel. Deze dingen kun je kinderen erbij laten schrijven. Natuurlijk kun je ook een groepswerk maken van alle vogels.
• Samen huilen is fijner. Laat de kinderen reageren. Wat wordt hiermee bedoeld? Eventueel kun je zo een gesprek voeren over verdrietig zijn en troosten.  
• Thee met wormen en cake. Wellicht hebben kinderen eigen ervaringen van een afscheid. Wat werd er gegeten en gedronken?