Aan tranen heb je toch niks, Espen Dekko

Een prachtig jeugdboek voor kinderen vanaf tien jaar. Het boek heeft veel indruk gemaakt: tot de laatste bladzijde was ik geboeid. Mijn tip is om dit boek voor te lezen wanneer je jouw klas een beetje kent, zicht hebt op de grote lijnen van levensverhalen en de warmte en veiligheid kunt borgen. Bekijk dan zeker eens of dit boek een optie is om voor te lezen. Misschien niet een laagdrempelig onderwerp maar wel vol herkenbaarheid voor veel kinderen. Iemand missen en verliezen: het is vroeg of laat onderdeel van elk levensverhaal. En zo kan dit boek een onderdeel zijn van Gouden levenslessen.

‘Tranen zijn gedachten die we niet kunnen uitspreken’

Het verhaal

We volgen in het verhaal een meisje die net als voorgaande zomers de vakantie doorbrengt bij haar grootouders. Dichtbij zee, je voelt de omgeving door de woorden heen. De vader van het meisje is overleden en zodoende is de plek waar ze nu is extra bijzonder: hij groeide hier op.

‘Misschien herinnert de berg zich papa nog. En mij. En vraagt hij zich af waarom ik hier alleen ben.’

Symboolzinnen

Symbolische zinnen nemen je mee in de gedachten en gevoelens van het meisje. Het lukt haar niet om te huilen, maar dan spoelt er een walvis aan op het strand. De ontmoeting met deze walvis spiegelt haar eigen verhaal en dat wat ze heeft meegemaakt. Hoe ga je om met nieuwe verlieservaringen en welke emoties laat je zien aan anderen? En hoe zit het toch met die tranen?

‘Daarna heb ik nog vaak met hem gepraat. Diep in mij. En hij heeft geantwoord. Of ik heb geantwoord. In zijn plaats.‘

Tranen

Tranen zorgen voor een verbindende draad in dit verhaal waarin je meeleeft met een meisje. Een extra raakvlak met Mijn gouden traan, want de diepgang en betekenis van tranen en gouden tranen onderzoeken is een gouden levensles voor ieder kind.

‘Ik vraag me af of grote dieren meer verdriet hebben dan kleine omdat ze zo groot zijn. Walvissen en olifanten enzo. Bij mensen is het net andersom. Kinderen huilen meer dan volwassenen. Tenminste, de meeste kinderen. Ik niet. Ik wil niet, dat haalt niets uit. Dat weet ik, omdat ik het al geprobeerd heb. Aan tranen heb je toch niks. ‘

Walvissenbegrafenis

Een dierenherdenking, walvissenbegrafenis en een avontuur op zee vormen een gelaagde verhaallijn die verlies, verbinding en verder leven beschrijft. Ze vormen samen de handvatten voor het meisje om het verlies en alle emoties en veranderingen die daarbij komen kijken te integreren in haar levensverhaal. Knap gedaan. Het verhaal is spannend en avontuurlijk. De auteur heeft dit op meesterlijke wijze weten te combineren. En doordat het verlies door het hele verhaal heen loopt en als het ware stapelt, voel je met de hoofdpersoon mee.

‘Wij mensen worden begraven in de aarde waar we op lopen. En walvissen worden begraven in de zee waar ze in zwemmen. Dat is logisch.‘

Verlies

De verschillende vormen van verlies kunnen uitnodigen tot gesprek. Je kunt als ondersteunende volwassene een zin uitlichten en daar een gesprek over verlies en dood aan wijden. Er zijn verschillende vragen en overdenkingen die aan bod komen. Veel kinderen vanaf tien jaar zullen dit herkennen en kunnen hierdoor worden uitgedaagd om zelf na te denken over het leven en de dood.

‘Kun je tranen in het eten doen? Tranen zijn zout.‘

Eerlijke informatie

‘Soms is het moeilijker om iets te begrijpen als volwassenen het uitleggen. Gelukkig geldt dat niet voor opa en oma. Zij vertellen niet alleen wat leuk is om te horen. Zij vertellen het hoe het is.‘

Zo waar! En dit is wat we kunnen onthouden wanneer we het moeilijk vinden om woorden te vinden om kinderen iets uit te leggen. Als zegt onze reactie soms als eerste dat we kinderen moeten beschermen, ze hebben wel degelijk recht op eerlijke informatie. Dit is een belangrijke rouwsleutel. Uiteraard kies je de woorden die passen bij de ontwikkelingsfase van een kind.

Voor thuis en in de klas

Ik gun het kinderen dit verhaal te horen en om te genieten van de mooiste zinnen, overdenkingen en vragen. Zoveel zinnen die ik wilde opschrijven en onthouden. Maar natuurlijk wil ik ook iets voor jou overlaten om te ontdekken. Ga op zoek naar jouw eigen zinnen die je raken, verduidelijken, symbolische kracht geven en ruimte geven voor gesprek met kinderen. Waardevol voor thuis en in de klas.

‘Tranen zijn gedachten die we niet kunnen uitspreken, zei papa. Dat is waar. Maar tranen zijn eigenlijk alleen maar het begin. Want als de tranen mogen komen, veranderen ze in woorden. Woorden die uitgesproken moeten worden.’

Mijn papa is weg. Hij komt nooit meer terug. Maar als ik er met iemand over praat, wordt het draaglijker. Dan doet het niet zoveel pijn, want dan ben ik niet alleen met mijn verdriet.‘

Tips voor in de klas.

• Weten. Zorg ervoor dat je weet hebt van de levensverhalen van kinderen. Op deze manier kun je extra volgen wat het verhaal met deze kinderen doet.
• Symboolzin. Kies een zin uit die jou het meeste heeft geraakt. Gebruik deze zin als starter voor een gesprek. Daarbij kunnen de volgende vragen richting geven. Wat voel je als je deze zin leest?
• Tranenweetjes. Wat weten we allemaal over tranen?  Wat willen we nog weten?  Laat kinderen informatie over tranen verzamelen.
• Symboliek. Het meisje ziet bij opa een traan die op een parel lijkt. Welke symbolen zijn er nog mee te bedenken voor tranen? Maak een symbolenlijstje.
• Gouden plek. Sommige plekken en locaties kunnen bijzonder zijn voor iemand. Het meisje gaat soms na schooltijd naar de begraafplaats. Gewoon om te zitten en na te denken. Je zou dit ook haar gouden plek kunnen noemen. Praat met de klas over bijzondere plekken voor kinderen.
• Praten met een overleden dierbare. Zet de volgende zin centraal neer (bijvoorbeeld op het bord): ‘Daarna heb ik nog vaak met hem gepraat. Diep in mij. En hij heeft geantwoord. Of ik heb geantwoord. In zijn plaats.’ Willen de kinderen iets vertellen over met zie zij ook weleens in gedachten praten? Hoe denken ze hierover? Herkennen ze zich in het meisje? Je kunt kinderen hier ook een stukje over laten schrijven met bijvoorbeeld als titel: In gedachten praat ik weleens met……