Hoe geef je het Rouwpaspoort?

Wanneer je het Rouwpaspoort geeft aan een kind, is dit een vorm van erkenning. Maar hoe kun je dit nu op een fijne manier doen? Dit hangt natuurlijk van allerlei factoren af en blijft altijd een unieke keuze voor een specifieke situatie. Jij beslist voor welke vorm en setting je kiest. Aan de hand van een aantal vraagwoorden beschrijf ik in deze blog suggesties en mogelijkheden voor het waardevol geven van een Rouwpaspoort. Kies daarin vooral jouw eigen wijze weg: immers jij kent het kind met zijn voorkeuren en de specifieke situatie. Zie deze tips als een kompas om het geefmoment op jouw eigen manier vorm te geven.

‘Zie de tips in deze blog als een kompas om het geefmoment op jouw eigen manier vorm te geven. ‘

Wie geeft het Rouwpaspoort?  

Er zijn verschillende mensen die een Rouwpaspoort aan een kind kunnen geven. Ik geef hier de mensen die ik vooral terug hoor in de dagelijkse praktijk. Zoals je ziet is er van alles mogelijk en zijn er meerdere mogelijkheden.

• De leerkracht van dit moment. In veel gevallen zal de huidige leerkracht het Rouwpaspoort geven aan een kind. Bijvoorbeeld omdat het verlies in dit schooljaar plaatsvindt of omdat deze leerkracht ziet, weet en voelt dat het kind het Rouwpaspoort goed kan gebruiken.
• Een andere leerkracht/onderwijsprofessional. Wat ook gebeurt is dat een leerkracht van een eerder schooljaar het Rouwpaspoort geeft, bijvoorbeeld wanneer de veranderende gebeurtenis in dat schooljaar plaatsvond of omdat het kind een goede band heeft met die leerkracht. Wanneer je samen beseft dat je met het hele team de zorg voor de kinderen draagt, is dit helemaal goed en extra krachtig bij het echt zien van kinderen.
• Een ouder. Ook ouders schaffen het rouwpaspoort aan. Mooi omdat het Rouwpaspoort heen-en-weer kan reizen tussen thuis en school. Ouders staan hierdoor achter hun kind en geven aan de school de boodschap dat ze het belangrijk vinden dat school ook weet heeft van het verhaal van thuis.  
• Andere betrokkenen. Ook andere steungevende volwassenen in de omgeving van een kind kunnen een Rouwpaspoort geven aan een kind. Denk bijvoorbeeld aan uitvaartbegeleiders of familieleden en vrienden in de nabijheid van een kind. Wie het Rouwpaspoort geeft benadrukt dat het gemis een onderdeel van het hele leven is. En aangezien kinderen een groot gedeelte van hun leven op school doorbrengen, is het ook een onderdeel van hun schoolleven.

Wat geef je?

Het is fijn om zelf goed de symboliek van het Rouwpaspoort te weten. Wat geef je nu eigenlijk aan een kind? Wat is de inhoud en waar is het op gebaseerd? Je kunt dit lezen in het leerkrachtenkompas (op dit moment werk ik ook aan een ouderkompas). Wanneer jij kennis hebt van de achtergrond van het Rouwpaspoort, en de verschillende elementen die je erin kunt vinden, kan het Rouwpaspoort een heel schoolleven erkenning geven.  

Een paspoort benadrukt dat je een ander land binnengaat, maar het vertelt je niet welke precieze route je moet nemen. Jij beslist zelf waar je langer blijft en waar je naar terugkeert. Het is jouw reis. Bovendien is een paspoort uniek en persoonlijk. Zo is het precies ook met rouw en de manier waarop je het integreert in jouw leven.

Waarom geef je het Rouwpaspoort?

Deze vraag benadrukt de aandacht voor de realiteit. Waarschijnlijk ben je goed op de hoogte van het feit waarom je het Rouwpaspoort aan een kind geeft. Deze waarom zit ook verweven in het element ‘Dit ben ik’. En bovendien kan de ‘waarom’ achter het geven een vorm krijgen in dat wat je zegt wanneer je het Rouwpaspoort geeft aan een kind.

Wat je bijvoorbeeld kunt zeggen tegen een kind:

Je krijgt dit rouwpaspoort omdat…….. (hier kun je concreet vertellen wat de aanleiding is). Er zijn bijna geen woorden voor wat jij meemaakt en toch wil ik je graag iets geven. En toen dacht ik aan dit rouwpaspoort. In dit speciale paspoort ga je allemaal belangrijke dingen verzamelen: bijvoorbeeld herinneringen, wensen, dromen, troost, belangrijke dagen etc. (je kunt elementen uit het kompas halen waarvan jij denkt dat het kind daar het meeste behoefte aan heeft of je kiest die elementen die jij het liefst wilt benoemen naar het kind). Misschien zijn er periodes dat je er meer behoefte aan hebt, en soms minder. Dan kan allemaal. En soms zal ik je ook vragen of we naar iets kunnen kijken. Jij geeft dan aan wat je wilt.

Waar/wanneer geef je het rouwpaspoort?

Het fijnst voor een kind is om het Rouwpaspoort één op één te geven. Op een moment dat je echt even tijd hebt. Het liefst op een rustige plek. Dit werkt twee kanten op, want het kan natuurlijk zijn dat jij ook persoonlijk geraakt bent door wat er gebeurd is. Dat is niet erg, maar bedenk welke plek het fijnst voor jou en het kind is. Op deze manier heeft een kind de tijd om het even te laten zakken en kan het later zelf beslissen en aanvoelen of het meer herkenbaarheid wil geven aan het Rouwpaspoort en op welke manier dit raakt aan het eigen levensverhaal. De volgende punten kunnen daarbij ondersteunen.

• Tijdstip. Denk na over welk tijdstip van de dag. Het kan fijn zijn wanneer er na het geven ontspanning kan zijn: denk aan buitenspelen, gym, pauze, beeldende activiteiten of spelletjes.
• Benoemen. Je benoemt naar het kind dat het in de klas mag vertellen over het Rouwpaspoort, dit hoeft niet. Sommige kinderen willen dit en andere kinderen juist weer niet. Het kind beslist.  
• Heen-en-weer. Zeg tegen het kind dat het Rouwpaspoort mee naar huis mag om daar te laten zien. Stel ook zelf de ouders op de hoogte van het rouwpaspoort en waarom dit op school is gegeven. Het kan extra binding met de ouders geven. Zij ervaren dat ze over hun situatie kunnen delen: dit schept ruimte.
• Bewaren. Bedenk samen een plek om het rouwpaspoort te bewaren. Dit kan ook met de tijd wijzigen.

Hoe geef je het Rouwpaspoort?

Het geven alleen al is zo’n erkennend moment. Een extra tip is om in de wolk aan de binnenkant van de kaft een persoonlijke boodschap te schrijven. Dit zou kunnen zijn:

‘Op school doen we aan rekenen en taal, maar allereerst is er plek voor jouw levensverhaal’. Juf/meester……..

‘Speciaal voor jou! Van juf/meester/……

Met welke elementen uit het Rouwpaspoort start je?

Mijn tip is om met de eerste vier of vijf elementen van het Rouwpaspoort te starten. Ik geef ze hieronder kort weer.

1. Mijn gouden traan. De symboliek van een gouden traan wordt hier beschreven.
2. Voor jou. De verbinding tussen thuis en school wordt benadrukt en verbeeld door een lijn. De tekst op deze pagina’s kun je voorlezen, of samen met een kind lezen. Het geeft duidelijk weer waar het rouwpaspoort voor is. Thuis en school zijn verbonden met elkaar.
3. Vingerafdruk. Een veelgebruikte symboliek rondom rouw en verdriet is de vingerafdruk. Je kunt niet jong genoeg beginnen met het delen van deze boodschap. Een kind kan met behulp van het stempelkussen een eigen vingerafdruk maken.
4. Dit ben ik. Hier kan een kind allerlei informatie over zichzelf invullen. Ook is er een vakje met ‘Dit gebeurde er’. Hier kan opgeschreven worden wat het verhaal van een kind voorgoed veranderde. Dit kan een kind zelf doen en ook kan een kind hier een tekening bij maken
5. Rouw. Ik heb er bewust voor gekozen om dit woord te benoemen. Ook voor kinderen kan het fijn zijn om te weten wat er allemaal bij rouw kan horen. Inzien dat er allerlei emoties bij rouw kunnen horen kan verwarring voorkomen

Deze vijf elementen kun je, afhankelijk van de leeftijd, samen maken met een kind. Dit vormt een erkennende start. Wanneer het teveel voor in één keer is, of je merkt aan een kind dat het genoeg is, dan is het prettig om op een ander moment verder te gaan. Wanneer je als ouder het Rouwpaspoort aanschaft, kun je ervoor kiezen om deze vijf elementen thuis vorm te geven waarna je het Rouwpaspoort aan de leerkracht op school laat zien.