Boekentips over het thema zelfdoding

In deze blog besteed ik aandacht aan het onderwerp zelfdoding. Want dit is een extra moeilijk onderwerp. Regelmatig krijg ik vragen over boekentips rondom dit onderwerp. In deze blog zal ik een beschrijving geven van de documentaire van Milou Gevers ‘Waarom bleef je niet voor mij?’en zal ik boekentips geven rondom dit onderwerp. Dit kan ondersteunen in de taal die je kiest. Belangrijk vind ik het om hierbij te vermelden dat het een onderwerp is waarbij het extra belangrijk is dat je op de hoogte bent van wat er thuis wordt verteld. Onderstaande tips kunnen extra inzicht geven en helpen je een kind met zijn hele verhaal te zien.

Documentaire ‘Waarom bleef je niet voor mij?’

De documentaire ‘Waarom bleef je niet voor mij’ heeft op veel mensen veel indruk gemaakt. Ook zeker op mij. De documentaire laat kinderen in de basisschoolleeftijd aan het woord die een ouder zijn verloren door zelfdoding. Regisseuse Milou Gevers stelt de vragen die zij toen had willen stellen, want haar moeder overleed door zelfdoding.  Deze film is indrukwekkend, realistisch en hoopgevend. Want de film eindigt met een blik op de toekomst en zet de talenten van de kinderen in het licht.

Tranen-waterval

Het krachtige van de film zijn niet alleen de antwoorden en gedachten van de kinderen die mij regelmatig een traantje deden wegpinken. Ook worden de grote thema’s die kinderen tegenkomen door een stop-motion filmpje heel mooi en treffend weergegeven. Zo zie je het boze bos, de tranen-waterval, het spiegelmeer, grote zorgen bergen, nest van herinnerdingen en onbekend terrein. Prachtige metaforen voor alles wat de kinderen tegenkomen tijdens hun rouwreis.

Citaten van kinderen

Ik zet een aantal citaten van kinderen neer die veel duidelijk maken en laten zien hoe zij dit ingrijpende verlies ervaren.

‘Ik wil niet dat mensen anders naar me kijken’

‘Ik wil niet zielig gevonden worden’  

‘Ik was bang dat ik mijzelf zo overhalen om ook zelfmoord te plegen’

‘Soms denk ik weleens is dit een beginnetje van de piekerziekte?’

‘Ik maakte me weleens zorgen dat ik nog maar een ouder had.’

‘Deze is van mijn vader daar snorkelde hij altijd mee.’

‘Ik hou nog steeds van haar, ondanks wat ze heeft gedaan.’

‘Als ik daar heen ga ben ik gewoon weer dicht bij hem.’

‘Ik heb me vaak alleen gevoeld, maar we zijn niet alleen.’

‘Ik weet niet wat ons nog te wachten staat, maar we lopen gewoon door. Elke dag een stapje.’

Voor alle volwassenen die met kinderen werken is het een aanrader om deze film te kijken. Het helpt je om je te kunnen verplaatsen in de leefwereld van de kinderen die deze ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt.

Zelfmoord of zelfdoding?

Zoals je wellicht gemerkt hebt, gebruik ik in deze blog structureel het woord zelfdoding. De andere term kan bij nabestaanden heel kwetsend overkomen. Een criminele associatie komt vaak kijken bij de term ‘zelfmoord’ terwijl mensen die overlijden voor zelfdoding helemaal niet crimineel zijn, maar heel erg ziek. Het woord ‘zelfdoding’ is humaner. Goed om je bewust van te zijn, ook in de nabijheid van kinderen. Kies de juiste woorden.

Wat kun je kinderen vertellen over zelfdoding?

Allereerst wil ik benoemen dat dit een zeer specifiek thema is, waarbij je ten allen tijden heel goed contact hebt met thuis. Wel kan onderstaande tekst ondersteunen wanneer kinderen uit zichzelf dit onderwerp bespreekbaar maken. Het kan je helpen om woorden te vinden. Julia Samuel benoemt zelfdoding als een breinaanval, een hartaanval van de hersenen. Het volle besef zal voor de kinderen in stukken komen. Ook zullen ze elke levensfase weer vragen stellen, en er zo steeds meer van gaan begrijpen en soms ook juist niet. Wanneer ze halve waarheden te horen krijgen wordt dit begrijpen alleen maar moeilijker. 

Je kunt aan kinderen uitleggen dat sommige mensen een ziekte hebben in hun gedachten. En ook voor mensen die ziek zijn in hun gedachten zijn er speciale dokters. Maar net zoals niet iedereen kan genezen van een lichamelijke ziekte, kan ook niet iedereen genezen van een ziekte in de gedachten. Soms kan iemand hieraan doodgaan. 

Boekentips

Er zijn een aantal boeken die dit onderwerp op een toegankelijke manier bespreekbaar maken. En is het niet voor de kinderen dan is het wel voor jou als volwassene om in te tunen op de taal van kinderen. Boeken kunnen een veilige verbinding leggen tussen datgene wat gebeurd is, jou en het kind. Daarom heel waardevol dat er boeken zijn rondom dit thema.   

Twinkel en de wemelwolk, Miranda van der Vegt & Maxime Schutte

Een verhaal over een vogelgezin dat het leven van Miranda, haar man en dochters representeert. Dochter Maxime maakte de tekeningen en dit zorgt voor een persoonlijk en compleet verhaal dat ook andere gezinnen kan ondersteunen. Dit verhaal neemt je mee in het lieve verhaal van Twinkel en Fladder. Ze zijn heel gelukkig met elkaar en krijgen twee donzige kuikentjes: Tittel en Tuut. Maar dan komt Twinkel in een wemelwolk terecht. De teksten van het verhaal worden op kindvriendelijke wijze ondersteund door de tekeningen. Samen is het een mooi geheel en wordt een beladen onderwerp bespreekbaar gemaakt, uitgelegd en meer toegankelijk gemaakt.

Dit boek bespreekt een vorm van zelfdoding waarbij sprake is van een impulsieve daad, veroorzaakt door een kortsluiting in de hersenen. Miranda die haar man op deze manier verloor, noemt dit buiten-jezelf-doding. Miranda is er in geslaagd om de complexiteit van de onderwerp in kindertaal te vatten. Waarbij ook aandacht is voor de liefde die er altijd zal zijn, een vorm van herinneren en iemand bewaren in je hart. Fijn dat er eerlijke taal en zinnen worden gebruikt. Bovendien staan er veel vragen bij die het voorlezen interactief kunnen maken en die kinderen aan het denken zet. Dit kunnen gespreksstarters zijn om ook moeilijke onderwerpen en ervaringen bespreekbaar te maken.

De visjes van Océane, Nathalie Slosse & Naomi Christiaanse

Océane is gek op het aquarium met prachtige gekleurde vissen bij haar opa. Vol verwondering kijkt ze naar de vissen: ze is dol op haar vissen-vriendjes. Er valt haar wel iets op. Het allermeeste houdt ze van Drupje, dit is het kleinste visje en zwemt vaak bij Vinnie en Saffier. Océane maakt zich zorgen om Vinnie: hij lijkt het helemaal niet zo naar zijn zin te hebben in het aquarium. Vinnie ligt altijd lusteloos op de bodem. En dan springt hij op een dag zomaar uit het aquarium: opa en Océane zijn net op tijd. Maar een tijdje later kan Océane Vinnie nergens vinden. Ze vinden Vinnie onder de kast: hij is dood. Opa vertelt Océan dat Vinnie zelf een einde gemaakt aan zijn leven. Het verhaal vertelt verder over hoe met Océane gaat en de andere visjes.

Het boek sluit af met een prachtige brief van Drupje aan Océane. Kinderen die iemand zijn verloren door zelfdoding zullen zich waarschijnlijk kunnen herkennen in de inhoud van deze brief. Het is een groot boek, dat echt aanwezig is wanneer je het voorleest. De tekeningen zijn in zachte kleuren en Océane, opa en haar vissenvriendjes nemen je mee in een verhaal over een beladen onderwerp. De tekst en gelaagdheid van het verhaal ondersteunt je om met kinderen het gesprek aan te gaan over zelfdoding. Achter in het boek is een uitgebreide uitleg geschreven voor ouders en begeleiders.

De rode hoed van Luna, Emmi Smid

Het is een mooie voorjaarsdag. Luna gaat met haar vader picknicken in het park, ze draagt de rode hoed van haar moeder. Die is vorig jaar overleden en Luna begrijpt nog steeds niet waarom. Soms heeft ze het gevoel dat het haar schuld is en is ze bang dat haar vader haar op dezelfde manier zal verlaten. Haar vader legt uit wat er gebeurd is en samen halen ze leuke herinneringen op aan Luna’s moeder. Dit prentenboek is geschreven om samen te lezen met kinderen vanaf zes jaar die in hun directe omgeving te maken krijgen met zelfdoding. Dr. Riet Fiddelaers-Jaspers, een van de meest vooraanstaande professionals op het gebied van rouwverwerking, schreef een (voor)leesinstructie.

De boom die geen bladeren meer wou, Lien Brynaert & Marieke Nelissen

Dit boek maakt indruk met de thematiek die het bespreekbaar maakt. De levenscyclus van de boom en de diepere betekenis in de loop van het verhaal kan kinderen, jongeren en volwassenen ondersteunen die te maken krijgen met verlies door zelfdoding. De thematiek wordt niet expliciet benoemd in de tekst, wel geeft het verhaal een sfeer mee die kinderen haarfijn kunnen oppakken. Dit boek kun je ook als tip geven aan ouders wanneer ze iets willen vertellen aan kinderen met behulp van de metafoor van de boom. Naar mijn mening leent het boek zich meer voor een kleine en specifieke setting.

Sloep vaart verder, Lore Vonck & Daisy Buttiens

Zelf heb ik dit boek pas kort bekeken en er nog geen beschrijving van kunnen maken. De onderstaande tekst heb ik overgenomen van bol.com.

Sloep en Grote Boot zijn dikke vrienden. Samen varen ze over alle zeeën en rivieren. Tot Grote Boot plots tegen een groot rotsblok vaart en verdwijnt in het water. Sloep is verdrietig en verward. Hoe moet hij nu verder? Is het normaal wat hij denkt en voelt? Wat is er gebeurd? Waarom? Sloep en zijn vrienden gaan samen op tocht doorheen het onbekende rouwproces. Elke boot rouwt anders, voelt andere emoties, maar ze leren elkaar begrijpen. Ze helpen en ondersteunen elkaar wanneer een van hen het moeilijk krijgt. De vuurtorens aan de kustlijn tonen met hun grote licht de weg en geven hoop. Sloep vaart verder is een uniek verhaal over het rouwproces na een zelfdoding.

De boom die geen bladeren meer wou, Lien Brynaert & Marieke Nelissen

Dit boek maakt indruk met de thematiek die het bespreekbaar maakt. De levenscyclus van de boom en de diepere betekenis in de loop van het verhaal kan kinderen, jongeren en volwassenen ondersteunen die te maken krijgen met verlies door zelfdoding. De thematiek wordt niet expliciet benoemd in de tekst, wel geeft het verhaal een sfeer mee die kinderen haarfijn kunnen oppakken. Dit boek kun je ook als tip geven aan ouders wanneer ze iets willen vertellen aan kinderen met behulp van de metafoor van de boom. Naar mijn mening leent het boek zich meer voor een kleine en specifieke setting.

Er was eens een boom

Zo begint het verhaal. Een boom in een normaal bos. De boom ziet er normaal uit en de andere bomen hielden van hem. En er klonk ook in zijn stem niets anders. De seizoenen gaan voorbij en de boom verandert met de seizoenen mee. Zo gaat het ook met zijn gevoelens.

Hij leek als de anderen

soms droevig, soms blij,

soms boos en soms bang

en soms allerlei.

Beelden

De beelden ondersteunen de tekst op krachtige wijze. De boom is herkenbaar en ziet er inderdaad niet anders of vreemd uit. Bovendien is de boom op verschillende beelden omringd door dieren. Dit benadrukt mijns inziens dat de boom niet alleen is, maar zich wel alleen voelt. Al zijn er vogels die een nestje bouwen in de boom, eekhoorntjes die springen van tak naar tak en bloemen die aan de voet van de boom groeien: de boom voelt de lente niet.  

Maar na de winter werd het altijd weer lente. En de lente maakte de bomen blij.

Kilte en kou

Hoewel de boom weer bladeren krijgt, voelt het voor de boom nog steeds als winter: diep vanbinnen in het hoofd. Hij wilde het niet, maar het gebeurde toch. En tijdens de volgende winter ging de boom dood. In het verhaal wordt verteld slapen: de boom werd stil. Als je eerder blogs van mij hebt gelezen, weet je dat ik houd van concrete en duidelijke taal als het om dit onderwerp gaat. Dit betekent niet dat metaforen en symboliek niet krachtig kunnen zijn. Juist in dit verhaal doet deze symboliek z’n werk. Echter, het kan wellicht duidelijker zijn om te zeggen dat de boom doodgaat of besluit dood te gaan: hij wil geen bladeren meer. Maak daarin een eigen keuze die passend is.

Rust

De boom vond rust. En de andere bomen misten de boom. Huilen, lachen, vragen stellen en nadenken: in de tekst komt dit aan bod. Eventueel kun je deze werkwoorden met kinderen verder uitwerken. En ook knuffelen, troosten, vieren en toosten worden benadrukt op de laatste bladzijde waar een lichte tekening een hoopvol en toekomstgericht beeld schetst.

Allen heel dankbaar om wie hij was geweest

Boekentip: Voor altijd dichtbij, Elvis Peeters & Yule Hermans

Een hartverwarmend boek over het verlies van een ouder en verder leven. Ik ga proberen een omschrijving te maken die voldoet aan dit pareltje. Het is namelijk een complete beleving waarbij de symboliek die in tekst en beelden is verweven, je meeneemt door verlies en verdriet. Echt een aanrader om het boek zelf te bekijken en alles goed op je te laten inwerken. Het boek is groot van formaat en zorgt ervoor dat je echt iets stevig in handen kunt houden, de illustraties groot kunt bekijken en als het ware in het verhaal duikt. Wat lees jij in de tekst? Hoe komen de beelden bij je binnen? In deze blog geef ik een korte omschrijving van het verhaal en ik sluit af met tips voor in de klas.

Sterrenhemel van sproeten

Yule heeft sproeten op haar gezicht, net als mama. Mama noemt deze sproeten een sterrenhemel. ‘s Avonds zoeken ze bij elkaar naar figuren, wanneer je de sterren (sproeten) met elkaar zou verbinden. Maar dan verandert plotseling alles. Een dubbele pagina benadrukt de afstand die er ontstaat tussen Yule en mama. Er wordt nog niet met zoveel woorden gezegd dat mama dood is, maar dat blijkt ook uit de volgende bladzijden. Even later zegt het broertje van Yule:

‘Mama is dood en ik denk dat ze altijd dood zal blijven.’

Glas

Glas als symbool voor onbereikbaarheid, breekbaarheid en een wereld die stilstaat. Op de momenten van het diepste en doordringende verdriet, lijken de gezinsleden opgesloten in een glazen huis. Ook lijken ze van glas. Ze bevinden zich allemaal op een eigen verdieping en kunnen elkaar niet bereiken. De huizen komen in de illustraties terug door het hele verhaal heen. Mooi om te kijken naar de grootte van de glazen huizen. Wat ik tevens bijzonder troostend en vol erkenning vind is dat de huizen ook op de laatste warme bladzijde nog steeds aanwezig zijn, weliswaar een stuk kleiner.

Onder een stolp

De vergelijking tussen rouwen en het gevoel onder een stolp te leven heb ik weleens gehoord. En toen ik de glazen huisjes in het boek zag, moest ik hieraan denken. Ook hier benadrukt het glas afstand en verdriet. Yule zoekt naar een manier om zichzelf weer te herkennen. Ze zoekt naar dat gezicht met die vrolijke sproeten. De symboliek van het glas geeft het verdriet weer en hoe eenieder in het gezin op een eigen manier met het verdriet omgaat.

‘Haar tranen zijn doorzichtig, maar niet van glas. Ze zijn echt.’

Herkenning

Yule is op zoek naar warmte en naar sporen van mama. Yule vindt allerlei dingen in huis die haar aan mama doen denken. En dan ziet ze zichzelf in een spiegel terwijl de zon schijnt. Ze glimlacht naar haar spiegelbeeld. En in dit beeld ziet ze ook haar mama , met de Grote Beer en de kleine Beer. Vanaf dit punt worden de illustraties warmer van kleur en er is weer meer verbinding tussen Yule, haar broertje en papa. Een troostend en hoopvol gegeven.

Warmte

De laatste afbeelding is treffend: Yule groot en warm weergegeven met op haar schouder haar mama in een klein glazen huisje. Passend bij het gegeven dat we om het verlies heen groeien en dat het altijd bij je leven hoort: voor altijd dichtbij. De gevoelens die kunnen komen kijken bij een verdriet, breekbaar alsof alles van glas is. En de warmte die je uiteindelijk weer kunt gaan voelen. Een boek om met kinderen te lezen én vooral te bekijken. Want het zijn de prachtige illustraties die voor kinderen misschien wel extra sprekend zijn en waarbij ze kunnen aanhaken met hun eigen gevoel en verhaal. Bovendien is dit boek een prachtig erkennend cadeau voor eenieder die een dierbare moet missen.

Je hebt sterretjes op je snoet, zegt een meisje.

Heb ik van mijn mama, zegt Yule.

Ze lacht.

Het meisje lacht terug.

Over Yule Hermans

Deze informatie staat achter op het boek. Yule Hermans is een jonge illustratrice. Met haar sfeervolle en poëtische illustraties vertelt ze kleine verhalen. Soms verhuist ze haar tekentafel naar een podium waar ze live illustreert tijdens vertelvoorstellingen. Voor altijd dichtbij vertelt haar persoonlijk verhaal. Hieronder kun je een filmpje bekijken dat laat zien hoe Yule Hermans de illustraties maakte. En neem ook zeker een kijkje op haar website.

Tips voor in de klas.

• Sterrenhemel. De sterrenhemel is een symbolische lijn die door het verhaal heen loopt. Denk met de kinderen na over de volgende vraag: Wat betekent de sterrenhemel voor jou?
• Glazen huizen. Yule zoekt naar sporen van haar mama: herinneringen. Welke herinneringen zou jij een in glazen huisje willen bewaren. Wanneer je een individueel kind met deze symboliek wil laten werken kun je een glazen stolp aanschaffen en hier een herinnering in laten bewaren. Dit kan ook een plek krijgen in een koesterhoekje thuis of op school.
• Glas. Heb jij ook weleens het gevoel gehad van glas te zijn? Of de mensen om je heen. Vind je deze metafoor goed gekozen? En valt je op als je naar de grootte van de glazen huizen kijkt door het hele verhaal heen?
• Voor altijd dichtbij. Wie is er voor altijd dichtbij jou?

Boekentip: De boodschap van Beer, Marianne Busser & Ron Schröder

Een liefdevol boek voor de jongste kinderen. De herkenbare stijl van Marianne Busser en Ron Schröder zie je meteen wanneer je het boek voor je hebt. En dat is fijn en vertrouwd: voor de voorlezer en ook voor de kinderen. De tekst is geschreven op rijm en dit geeft wat een veilige en toegankelijke basis aan het verhaal mee. De teksten vormen samen met de lichte en lieve tekeningen een mooi geheel om voor te lezen aan jonge kinderen. In deze blog beschrijf ik kort het verhaal, geef ik enkele voorleestips voor concrete taal en tips voor in de klas.

Start

Het verhaal start met het gegeven dat Beer die nacht is gestorven: ingeslapen. ‘Beer zou nooit meer wakker worden’. Ik wil hierbij graag een aanvulling geven. Wat je namelijk niet wilt is dat kinderen doodgaan en slapen gaan combineren en op deze manier bang worden voor zelf gaan slapen. Mijn voorleestip zou dan ook zijn om de zinnen is concreter te maken. ‘Beer is die nacht doodgegaan’ en ‘Beer zou nooit meer levend worden.’ Verder is de tekst prachtig en zeer bruikbaar, mijns inziens klopt het op deze manier iets meer bij de ontwikkeling van kinderen en op welke manier zij steeds meer leren over de dood.

Begrafenis

De begrafenis van Beer en het samenzijn van de dieren worden op een toegankelijke manier beschreven. De afbeeldingen benadrukken de verschillende gevoelens die er kunnen komen kijken bij het verlies van een dierbare. Bovendien zijn de dieren graag samen. Tijdens een picknick genieten ze van hapjes en drankjes en vertellen elkaar verhalen over Beer. En al lijkt het om de dieren heen dat er niets is veranderd, Beer is er niet meer. De afbeelding van kleine Beer laat goed het gevoel zien wat je kunt hebben als je iemand mist.

De dag daarna zou je denken

Dat er niets veranderd was

De bloemen stonden zoals altijd

Weer te bloeien in het gras

Herinnerdingen

Beer heeft dierbare spulletjes nagelaten aan de dieren nagelaten. Zo krijgt Eekhoorn een doos vol boeken met een lief briefje erbij. En Hermelijn krijgt alle bomen van Beer.  Dit kan een aanleiding zijn om met kinderen te praten over herinnerdingen die voor hen belangrijk zijn.

Liefde

Het boek sluit af met lente-vibe en een warme boodschap van Beer aan de dieren. Er staat een prachtige tekst van bloemetjes: ‘All you need is love’.

Want Beer had – voor hij was gestorven

Bollen in de grond geplant.

Tips voor in de klas

Dit boek leent zich echt om in groep 1 en 2 aandacht te besteden aan rouw en verlies. Je kunt het boek voorlezen (neem daarbij eventueel mijn voorleestips voor meer concrete taal mee). Ik zet ze hieronder nog een keer neer. Ook kun je bepaalde elementen uitlichten. Daarvoor geef ik hieronder enkele suggesties.

• Voorleestips. Vervang ‘gestorven’ en ‘ingeslapen’ door doodgegaan en ‘niet meer wakker worden’ door ‘niet meer levend worden’.
• Rust zacht. Op de grafsteen van Beer staat ‘Beer, rust zacht!’. De kinderen kunnen zelf een tekst bedenken die ze op de grafsteen van Beer neer zouden zetten. Wat zou nog meer mooi kunnen zijn?
• Herinnerdingen. De dieren krijgen dierbare spulletjes die Beer heeft nagelaten. De kinderen kunnen zelf delen wat voor hun speciale spulletjes zijn.
• Liefde. Maak een woordweb over liefde. Wat hoort hier allemaal bij? Tevens mooi om op een centrale plek in de klas op te hangen zodat er nog regelmatig naar verwezen kan worden.
• Bloemetjes-woorden. Welke woorden zou jij met bloemen in de grond willen zaaien? Eventueel kan hier ook een beeldende opdracht aan verbonden worden door kinderen dit woord ook creatief uit te laten werken.

Boekentip: Dingen die verloren gaan, Kim Fupz Aakeson & Stian Hole

Dit boek benadert verlies en missen vanuit een breed kader. Immers, er zijn zoveel dingen in ons leven die verloren kunnen gaan. Dit verhaal kan een startpunt zijn om iets of iemand missen bespreekbaar te maken. De vraag of iemand echt verdwenen is als je diegene niet meer dichtbij hebt, kan voortvloeien uit dit verhaal. Wellicht een aanhaakmoment voor kinderen om dit te onderzoeken in hun eigen belevingswereld. En ook zeker interessant om zelf over na te denken. In deze blog bespreek ik een aantal elementen uit het verhaal en geef ik tips voor in de klas.

Het verhaal

In het verhaal volgen we Aksel die zijn beste vriend mist omdat deze verhuisd is naar Australië. Dit gemis een plek geven in zijn leven is een zoektocht waarbij hij ontdekt dat er nog veel meer dingen zijn die verloren gaan. En dat daar allemaal emoties bij kunnen komen kijken, wordt verduidelijkt door de afbeeldingen. Zo zien we bijvoorbeeld Aksel samen met zijn moeder wanneer ze denken aan oma die er niet meer is.

Beste vriend

Het startthema van dit verhaal, het missen van een vriend, zal veel kinderen aanspreken. Het is iets waar veel kinderen een keer mee te maken krijgen. Ook in mijn eigen klas wordt regelmatig verteld over een vriendje, vriendinnetje of een dierbaar familielid dat is verhuisd.

Illustraties

Stian Hole illustreerde dit boek en we kennen hem ook van de prachtige afbeeldingen in het boek ‘De hemel volgens Anna’. Zijn illustraties zijn fotografisch en gedetailleerd. En tegelijkertijd bieden de illustraties een opening naar de wereld van de verbeelding. De afbeeldingen zijn duidelijk en ondersteunen daarom op krachtige wijze het verhaal. En sommige pagina’s bieden de mogelijkheid van een zoekplaat omdat er zoveel te ontdekken is. Ik vind de stijl van deze illustraties heel fijn en een echte verrijking voor het boek.

Verdwijnen

Mensen die uit je leven verdwijnen, spullen die verdwijnen: Aksel probeert grip te krijgen op alles dat verloren gaat. Zo is er zijn opa die niet alles meer weet en hem soms heel anders noemt. En ook denkt Aksel aan spullen die hij verloren is: zijn zakmes en sporttas.  

Missen

Iemand of iets missen kan allerlei gevoelens losmaken. Dit maakt Aksel ook mee. Hij zoekt een weg in gesprekken met anderen zoals zijn ouders en de juf van de klas. Fantaseren over dingen die je opnieuw zou moeten kunnen kopen: bijvoorbeeld een beste vriend. De zeer uitgebreide tekening van gevonden voorwerpen kan een mooi startpunt zijn om met kinderen te praten over dingen en mensen die verloren zijn gegaan. En hoe fijn om dan te brainstormen over hoe fijn het zou zijn om deze te kunnen kopen in een winkel.

Nieuwe dingen

Aksel vindt een nieuwe vriend. En in de afsluitende zinnen van het verhaal zit een waardevolle boodschap voor iedereen. Want je mag denken aan dingen die verloren zijn gegaan én stappen zetten richting de toekomst. Hoe tof dat je deze Gouden levensles je school in kunt halen met dit fantastische boek.

Ik denk aan alles wat verloren gaat.

Misschien is het ook wel fijn om nieuwe dingen te vinden.

Tips voor in de klas

• De tijd heelt alle wonden Een mooie zin om centraal te stellen, zeker vanaf de middenbouw. Want is dit echt zo? De hoofdpersoon in het boek vraagt zich dit echt af. Is dit niet iets wat we gewoon maar zeggen.
• Dingen die weg zijn-lijstje. Laat ieder kind een lijstje maken met dingen die weg zijn in hun leven. Pak even het voorbeeld van Aksel erbij. Er mag van alles op staan. Dit geeft een breed perspectief en maakt duidelijk dat er allerlei dingen zijn die verloren gaan.
• Nieuwe dingen. Welke nieuwe dingen heb jij al eens gevonden? Welke nieuwe dingen zou je willen vinden.
• Dingen die verloren gaan. Zijn de dingen die verloren zijn, echt weg? Of horen ze op een andere manier bij je. Hoe kun je ze toch een beetje bij je houden?